(docenten en redactie: Lau Hopmans en Jan Kupper)
De eerstvolgende cyclus “Portretfilm maken” wordt gehouden in het volgende seizoen (najaar 2024), zie hierboven voor een beschrijving. Hieronder de verslagen van de laatst gehouden avonden.
==========================================================
8 september 2021: Les 1/14: Introductie, algemeen thema en koppels Presentatie Voorbeeld Filmplan Nederlands
De Videoclub Borne start met een workshop Portretfilm maken. Als filmer zoek je zelf een thema/verteller en werk je gedurende acht maanden aan Story-telling (de verhaal ontwikkeling), je interview techniek, het filmen en uiteindelijk het monteren van je eigen film.
We starten deze tweede cyclus “Portretfilm maken” met een algemene introductie. Lau geeft een indruk van de opzet en aanpak van de workshop (zie de presentatie), Jan specifiek van het workshop deel over de interview techniek. Met o.a. onderstaande voorbeelden werd het iedereen duidelijk dat dit inderdaad wel een workshop voor ‘gevorderden’ is (en daarmee niet zo eenvoudig en dus flink aanpakken wordt!). Over enkele weken weten we deze uitdaging toch aandurft!
(naschrift: er waren te weinig aanmeldingen, dus is de workshop helaas niet doorgegaan, wellicht in het volgende seizoen?)
27 feb 2020: Les 11/13 : Bespreken intro’s & filmplannen (met als gast de professionele filmmaakster Ingrid Kleinsman)
De première is al binnen 2 maanden, dus een mooi moment om de eerste echte resultaten (de stukjes film) te bekijken en bespreken. Dit doen we samen met de professionele filmmaakster Ingrid Kleinsman, zie ook Fensfilm. Ingrid noemt zich op haar website een verhalen verteller en juist daar ligt ook voor deze avond dan ook de focus. Vijf van de zes portretfilms hebben we besproken en met haar enthousiasme, kennis en kunde weet Ingrid de makers steeds juist een richting op te sturen waardoor de verhalen de kijker (nog) meer gaan raken. De filmverhalen krijgen hierdoor steeds meer hun definitieve vorm. Zowel 
de kern van het filmverhaal (de premisse of boodschap die je wilt overbrengen), het juiste gebruik van het opgenomen interview materiaal, maar ook de (deels nog te maken) extra shots komen hierbij aan bod. Bedankt Ingrid, met deze mooie stap gaan we vol goede moed op weg naar onze première (op donderdag 23 april a.s.).
13 feb 2020: Les 10/13 : Monteren-aanpak/techniek 1 (presentatie)
Vandaag volgt een spoedcursus monteren. Niet hoe je je montageprogramma (het tool) gebruikt, maar vooral waar kun je op letten als je een goed lopende film wilt maken. Hiervoor loopt overigens ook een aparte cyclus (met een twee-wekelijkse avond) bij de Videoclub Borne, zie de Praktijkgroep Monteren (en Monteren, de techniek voor de data). Na het bekijken van bovenstaande instructiefilmpje van De Videomakers, bespreken we allereerst de aanpak: spotten en slechte shots verwijderen, maak een (voor jezelf logische) mappenstructuur (bijvoorbeeld “scene01/[ OK NOK EVT ]”) en verdeel je shots, plaats dan steeds 5-10 shots op je tijdlijn, zoek van ieder shot het “beste stukje” (in principe een stukje met een beweging/handeling) en pas eventueel de volgorde en de snijpunten aan. Daarna gaan we nogmaals dieper in op de découpage (het opsplitsen van je beeldverhaaltjes in totalen, medium shots en close-ups). Als mooi voorbeeld hiervan tenslotte de “5-shots methode” zoals in onderstaande filmpje uitgelegd.
30 jan 2020: Les 9/13 : Extra shots opnemen (presentatie) 
Omdat we nu zelf aan het monteren gaan, bekijken we vandaag eerst een totale bestaande portretfilm. Daarna proberen we samen een antwoord te geven op vragen als “Is de hoofdvraag duidelijk in de documentaire?”, “Zit er een begin, midden en eind in?” en “In hoeverre wordt je meegetrokken met het dramatisch conflict?”. Door hier samen naar te zoeken wordt het (ook voor onze eigen portretfilm) allemaal weer wat duidelijker!
Daarna krijgen we een spoedcursus “Filmopnamen maken”: standpunt en perspectief, niet over de bewegings- of dramatische as gaan, hoe werk je van objectief naar subjectief, kaders (beelduitsnede), compositie en tenslotte hoe bedenk je een “découpage” (het opsplitsen in totalen, medium shots en close-ups), maar zie hiervoor vooral de Praktijkavonden. Tenslotte wordt nog een voorbeeld van een “call-sheet” behandeld en met dit alles kunnen we de komende weken zeker met de “extra shots” aan de slag!
16 jan 2020: Les 8/13 : Verhaallijn Interview (presentatie) (montage plan)
Vandaag starten we met een herhaling van een van de eerste lessen, namelijk die over de “premisse”. Voor eigenlijk alle cursisten blijkt het toch wel erg moeilijk om die te bedenken (het is ook niet zo eenvoudig!). Maar met nog een keer uitleggen en samen proberen, komen we toch al snel op wat voorbeelden voor 4 van de 6 portretfilms (zie de afbeelding). Na de pauze laat Lau vervolgens zien hoe je op een praktische manier van je uitgeschreven interview tekst naar de juiste stukjes tekst voor je montage komt (zie de link naar montage plan). En door dan de eerste twee minuten (het intro) van onderstaande film te bekijken, is het aardig om te zien waar deze stukjes tekst dan in de uiteindelijke film terecht komen. Hier kunnen we mooi weer mee verder!
19 dec 2019: Les 7/13 : Interview (opname beeld, licht & geluid) (presentatie)
In deze zevende les eindelijk met de camera aan de slag! Jan legde haarfijn uit waar je allemaal op moet letten tijdens het filmen van het interview: hoe maak je een mooie compositie, waar plaats je de geinterviewde, de interviewer en de camera zodat het licht “goed” valt? En hoe zorg je ten slotte dat het geluid er ook nog goed op staat? Al met al weer niet zo eenvoudig! Van tevoren met z’n tweeën (zonder de geïnterviewde) alles nog maar eens doornemen en uitproberen. Daarna komt het allemaal goed, daar zijn we (met de kennis en hands-out van deze les) weer wel van overtuigd!
5 dec 2019: Les 6/13 : Interviewtechniek en plan 1/2 (presentatie)
Op deze zesde avond neemt Jan het stokje over van Lau. Het gaat vanavond specifiek over interviewtechniek: d.w.z. Hoe bouw je een interview eigenlijk op zodat je de informatie en beelden krijgt die je uiteindelijk graag wilt gebruiken in je portretfilm. Een belangrijk hulpmiddel hiervoor zijn de logische niveaus zoals weergegeven in de onderstaande piramide. Het geeft in 6 stappen weer hoe je al vragend kunt komen van de algemene “wie, waar, wanneer” vragen tot uiteindelijk de meer persoonlijke vragen over overtuigingen, identiteit en zingeving. Daarnaast gaf Jan nog wat algemene tips zoals “Geen gesloten, maar open vragen”, “Vooral geïnteresseerd luisteren” en ook “Niet Invullen Voor Een Ander (NIVEA)”. Jan bespreekt ook het interviewplan (ons huiswerk voor de volgende les) en daarna hebben we in koppels de aangegeven interviewtechniek alvast flink geoefend. Dat blijkt nog best lastig, maar wel weer erg leerzaam!
21 nov 2019: Les 5/13 : Synopsis & Step-outline 3/3 (presentatie)
Op deze vijfde avond zijn we verder gegaan met de “pre-productie” van onze portretfilms. Iedereen kreeg van Lau een specifiek aandachtspunt en na het bekijken van de bovenstaande documentaire “Als je bij me weggaat” maakten we met z’n allen onderstaande overzicht. Hiermee wordt alle (in afgelopen 5 lessen gegeven) theorie gelijk wel een stuk herkenbaarder. Zie de bijgevoegde presentatie voor de nieuwe aspecten van deze les: karakter en karakter ontwikkelingen, Visualiseringstools (dit zijn bijvb. rekwisieten, symboliek en parallellie), hoe maak je spanning (denk aan contrast, ‘Plant and pay off’ en de ‘Bear on the beach’ (dat heet ook wel het Jan Klaasen effect)) en tenslotte een aantal elementen uit de ‘De 12 – Story-telling – stappen van de reis van de held’ (de oproep tot …, de weerstand, een mentor, de crisis en het elixer, …).
De bekeken film “Als je bij me weggaat…” geeft overigens ook een mooi voorbeeld van een premisse (de boodschap van de film):
Als: Je geen verbinding krijgt met de anderen om je heen,
En: Je gaat jezelf accepteren zoals je nu eenmaal bent,
Dan: Bevrijd je jezelf van je schuldgevoel en leidt je een gelukkig(er) leven.
Nu dit allemaal (of deels) nog toepassen voor onze eigen Step-outlines!
7 nov 2019: Les 4/13 : Synopsis & Step-outline 2/3 (presentatie)
Vooraf besluiten we samen een extra avond op 5 december in te vullen met onderwerp: het interviewplan. We starten de avond met een intro van de film : de dood van Mitchel. Na het zien van een intro wordt de vraag gesteld: Wil je na wat je gezien hebt de film verder zien. Positieve triggers uit de film zoals schemerig zonlicht, gezichten uit balans en disharmonische muziek waren punten om de film zeker verder af te zien. Dergelijke elementen zou je misschien kunnen gebruiken in je eigen film straks.
Daarna bespreken we samen nog eens de verhaallijnen (lagen) in de oefenopdracht “Borne is sportief”. De verschillende verhaallijnen (lagen) zoals : promotie, sportman, sportvrouw, sportieve activiteit, in de film worden nog eens besproken. Het is de kunst om die verschillende lagen straks ook in je eigen film in te brengen.
Belangrijk is vervolgens dat je een goede premisse (samenvatting van je filmverhaal) maakt. Met andere woorden: Waar gaat je film over, wat wil je nu precies vertellen? Daarna moet je een duidelijke structuur aanbrengen met een begin, midden en een eind van de film. In het begin geef een duidelijke expositie aan en het probleem dat opgelost moet worden. Daarna kunnen in het midden de mogelijke stappen (en tegenwerkingen) weergegeven worden. Aan het eind kan de protagonist (de hoofdpersoon) slagen en zijn doel bereiken (of niet). Belangrijk is dat je in dit proces probeert constant een spanning op te bouwen. Lau geeft aan dat dit een pittig proces is. Ga hiermee maar eens aan de slag! Het filmpje “One minute fly” (zie hierboven) geeft een mooi voorbeeld.
Na de koffiepauze gaan Lau en Jan K individueel 15 minuten met de filmers in gesprek. Hoe is de huidige stand van zaken? Welke problemen moeten opgelost worden? Hoe ga je verder en welke afspraken maken we daarbij? Weer een stap verder gemaakt in de voorbereiding van onze portretfilm!
10 okt 2019: Les 3/13 : Synopsis & Step-outline 1/3 (presentatie)
In groepjes van twee gaan we aan ’t werk met een Synopsis maken en de Step-outline (zie de presentatie). De synopsis is eigenlijk een samenvatting van je verhaal. Die maak je natuurlijk zo aantrekkelijk mogelijk want je wilt dat andere mensen nieuwsgierig worden naar de film. De Step -Outline is de structuur die je aanbrengt om de film te gaan maken: een stapsgewijs overzicht met daarin de rode draad. En dat valt niet mee… Vooral het beschrijven van de scènes in de film is moeilijk want vaak wordt het veel te breed en je hebt maar 10 minuten voor deze portretfilm. Dus het was deze avond oefenen om bij je verhaallijn te blijven en in het bedenken van de scènes en (vooral dus ook) keuzes maken. En uiteindelijk valt het kwartje dan wel…, een cursist.
26 september 2019: Les 2/13 : Titel, Logline en Premisse (presentatie)
Logline (bron: Joost Schrickx: Basisboek Scenario schrijven)
Op deze tweede avond allereerst enkele korte filmpjes ter inspiratie (zie hierboven). Na wat algemene opmerkingen vooraf (vooral het motto “Volledigheid mislukt, selectie is onvermijdelijk” blijft je bij!) starten we met ons “Filmplan”. De eerste stappen hier zijn het bedenken van een Premisse (in één zin opschrijven wat je wilt overbrengen), een Logline (idem, maar met wat meer invulling) en uiteraard de (werk)Titel. Dit is gelijk ook ons huiswerk deze keer: bedenk deze drie elementen (en wat alternatieven) voor je eigen portretfilm. Aan het werk dus!
12 september 2019: Les 1/13 : Koppels/Thema/Geïnterviewde/Tijdlijn (presentatie)
Op deze eerste avond hebben zich 6 deelnemers aangemeld om aan deze cursus “Portretfilm maken deel te nemen. Tyron, Martine, Bertie, Marja, Gerard en Jan gaan samen met Lau en Jan enthousiast van start. Na onderling overleg wordt er besloten om voor een gezamenlijk thema te kiezen. Het thema “Vrijheid (oorlog , eigen keuze maken in je leven, etc.)” zal door iedere deelnemer in de meest ruime zin gebruikt” kunnen worden. Lau geeft in zijn introductie aan welke elementen belangrijk zijn om een film inspirerend te maken. Punten als: waar gebeurd, je ermee kunnen identificeren, inzicht geven ,hoop en ervan kunnen leren komen aan de orde. Daarnaast zijn ook emotie en fascinatie van de verteller belangrijke elementen om steeds in je verhaal te betrekken.
Voor je een film gaat maken is research vooraf van de filmer zeer belangrijk. Zelf kennis vergaren, een plan maken, brainstormen en een selectie van mogelijke vragen maken en de gegevens op betrouwbaarheid controleren, verdienen de nodige aandacht.
Daarna kan een voorgesprek met de verteller plaats vinden. Het doel is om de verteller te leren kennen en aan de hand van de vooraf bedachte vragen een” levens-tijdlijn “van de verteller te maken. Belangrijk is hierbij dat de “parels” in zijn verhaal gevonden worden, maar zonder daar al te diep op in wordt gegaan (dat bewaar je voor je interview). Met deze huiswerk opdracht zal in de volgende bijeenkomst deze levens-tijdlijn verder uitgewerkt gaan worden.